انواع بیماری های متابولیکی در گاوهای شیری

عــلایم عمومي بــروز تــب شــیر:

-از دست دادن اشتها

-عدم فعالیت دستگاه گوارش

-سرد شدن گوش ها و خشك شدن پوزه

علایــم اخــتصاصي بــروز تب شــیر:

-عدم تعادل حین راه رفتن

-زمین گیر شدن گاو که این حالت در سه مرحله انجام مي گیرد:

-ایستادن همراه با لرزش

-افتادن روي سینه ها

-افتادن روي پهلو و بي اعتنا بودن به تحریكات محیطي

تغییرات عمده در خون گاو مبتلا به تب شیر شامل کاهش سطح كلسیم خون است. حد طبیعي كلسیم در خون گاوهای خشك 8 تا 10 میلی گرم در 100 میلی لیتر  خون می باشد. كه این مقدار در حین زایمان به كمتر از ٨ میلي گرم در ١٠٠ میلي لیتر خون مي رسد. در گاو مبتلا به تب شیر سطح كلسیم خون به 5/4 تا 5/5 میلي گرم در ١٠٠ میلي لیتر خون کاهش مي یابد که این کاهش سطح كلسیم خون همراه با کاهش فسفر و افزایش سطوح پتاسیم و منیزیم خون مي باشد.

عــلت بــروز تــب شــیر:

تب شیر در اثر خروج كلسیم از طریق شیر بعد زایمان همراه با ناتواني گاو در متعادل نگه داشتن سطح كلسیم خون روي مي دهد. ناتواني گاو نسبت به تغییر متابولیسم كلسیم احتمالاً در اثر عدم تعادل كلسیم, فسفر و منیزیم و افزایش سطح پتاسیم ایجاد مي شود بطور كلي تب شیر با تعادل آنیونها و كاتیونها در ارتباط مي باشد. گاو شیري كلسیم مورد نیاز خود را از دو منبع تامین مي نماید:

استخوان و جذب كلسیم از دستگاه گوارش.

در بدن تعادل كلسیم توسط هورمون پاراتیروئید تنظیم مي گردد و كاھش سطح كلسیم خون باعث آزاد سازي این هورمون مي شود، اثرات عمده این هورمون حركت كلسیم از استخوان به طرف خون است. آزادسازي هورمون پاراتیروئید در گاو مبتلا به كمبود كلسیم موجب تحریك 1 و 25 دی هیدروکسی کوله کلسیفرول می شود که باعث افزایش جذب كلسیم در روده كوچك می گردد. فرم فعال ویتامین D   در گاو مبتلا به تب شیر افزایش مي یابد ولي تأخیر در پاسخ به افزایش این ویتامین مانع تأثیر مناسب آن مي گردد.

درمــان:

روش مناسب براي درمان بیماري تب شیر تزریق وریدي محلول گلوكونات كلسیم مي باشد.

پــیشگیري:

راه سنتي پیشگیري از بیماري تب شیر شامل محدود نمودن مصرف كلسیم در دوره خشكي گاو مي باشد تا اینکه گاوها نسبت به كمبود كلسیم سازگاري یافته و توانایي مناسبي در پاسخ به احتیاجات بالاي كلسیم در اوایل شیردهی داشته باشند .بنابراین گاوهایی که در دوره خشكي با جیره های محدود از نظر كلسیم و فسفر تغذیه شده اند استخوان ها و روده كوچك آن ها نسبت به تحریك هورمون پاراتیروئید و ویتامین D پاسخ مناسبي می دهد.

جهت محدود كردن مصرف كلسیم در دوره خشكي از راه های زیر مي توان استفاده نمود.

-کاهش مصرف كلسیم به ٥٠ گرم در روز

-کاهش مصرف فسفر به 45 گرم در روز

تغذیه با علوفه هایی خشبي داراى كلسیم بالا از قبیل یونجه خشك و سیلاژ در دوره خشكي گاوها باید محدودتر گردد و بخشي از یونجه جیره غذایي با گراس ها یا سیلاژ جایگزین شود تا بدین ترتیب با محدود نمودن مصرف كلسیم در دوره خشكي از بروز تب شیر جلوگیري نمائیم.

استفاده از مكمل نمک های آنیوني در جیره گاوهای خشك روش موثر دیگر در پیشگیري از بروز بیماري تب شیر مي باشد. نمك های آنیوني با افزایش آزادسازي كلسیم از استخوان ها بروز تب شیر را كاهش مي دهند همچنین نمك های آنیوني در جیره های با سطوح كلسیم بالا نیز موثر مي باشند.

كــتوزیس:

 این اختلال متابولیكي در نتیجه عدم تغذیه مناسب بویژه از لحاظ انزژي در اوایل شیردهی روي میدھد. با كاھش تدریجي سطح گلوكز خون ذخایر بدني مورد استفاده قرار مي گیرد و معمولاً ١٠ روز تا ٦ هفته بعد از زایمان در اوایل شیردهی گاوهای پرتولید مبتلا به كتوزیس تحت كلینیكي یا كتوزیس اولیه مي شوند.

مسائل دیگري نظیر جفت ماندگي، جابجائي شیردان از عوامل مستعد كننده كتوزیس هستند.

علائم بروز كتوزیس:

-كاهش اشتها بویژه در جهت مصرف غلات

-عدم فعالیت شكمبه

-كاهش وزن

-کاهش تولید شیر

دو تغییر عمده که در بیماري كتوزیس روي می دهد كاهش سطح گلوكز خون و افزایش سطح كتون بادیهای خون است سطح نرمال گلوكز خون در  گاوهای شیري در حدود ٥٠ میلي گرم در دسي لیتر خون است.

تــشخیص:

آزمایشاتي جهت كنترل سطوح کتون ها در شیر و ادرار وجود دارد. شیر گاو در حدود نصف سطح كتون بادی های خون را دارد در حالیکه سطح كتون بادی های ادرار 4 بار از سطح كتون بادی های خون بیشتر است.

آزمایش ادرار جهت تشخیص وجود كتون بادی ها در بسیاري از گاوها در اوایل شیردهی مثبت مي باشد که نیازي هم به درمان ندارد. به هر صورت نتیجه منفي آزمایش نمایانگر عدم بروز كتوزیس مي باشد آزمایش شیر دقیق تر نتیجه تعیین كتوزیس را مي دهد.

درمــان:

در تمام روش های درماني كتوزیس هدف افزایش سطح گلوكز خون و كاھش آزاد سازي ذخایر بدني مي باشد.

تزریق وریدي گلوكز:

این روش سریع ترین راه براي رساندن گلوكز به بدن گاو مي باشد و ظاهراً استفاده از تزریق گلوكز درمان قطعي مي باشد.

پیشگیري:

– جلوگیري از افزایش وزن در گاوهاي شیري در اواخر شیردهی یا دوره خشكي، افزایش وزن علاوه بر کاهش اشتها در گاوهای تازه زا امكان بروز مشكلات مربوط به كبد چرب را افزایش می دهد. بنابراین امتیاز بدنی گاوها در زمان زایمان باید 3-5/3 باشد.

-افزایش مصرف انرژي بعد از زایمان با استفاده از تعلیف یونجه مرغوب

-كاربرد نیاسین، به مقدار ٦ گرم در روز . که از دو هفته قبل از زایمان باید شروع شود.

ســندرم كبد چــرب:

در اوایل شیردهی اغلب گاوهای شیري در تعادل منفي انرژي هستند که این حالت منجر به تجزیه چربي ذخایر بدني و افزایش سطوح اسید های غیر استریفیه خون در خون مي گردد وقتي اسیدهای چرب در خون افزایش مي یابد كبد شروع به افزیش ذخایر اسیدهای چرب آزاد نموده واسیدهای چرب آزاد در كبد به تري گلیسیریدها تبدبل مي گردد. عارضه سندرم كبد چرب معمولاً در گاوهای شیري چاق چند روز قبل از زایمان روي می دهد.

علایــم:

نشانه های این اختلال متابولیكي مشابه بیماري كتوزیس مي باشد، این سندرم معمولاً با سایر اختلالات متابولیكي مانند تب شیر، كتوزیس و ورم پستان مشابه بوده و در كل با اختلال در اشتها و افسردگي دام نمایان مي شود .

درمــان:

گاوهای مبتلا به سندرم كبد چرب نسبت به درمان جواب نمي دهند معمولاً روش های درماني این بیماري با روش های درماني كتوزیس مشابه است مثل تزریق داخل وریدي گلوكز. در بیشتر موارد درمان اقتصادي نبوده و حذف گاو مناسب ترین راه است.

پــیشگیري:

مناسب ترین راه پیشگیري از بروز سندرم كبد چرب، مدیریت تغذیه اي صحیح و جلوگیري از آزادسازي اسیدهای چرب جهت به حداقل رساندن تعادل منفي انرژي بخصوص در اوایل شیردهی مي باشد .وضعیت بدني گاوها در اواخر شیردهی و دوره خشك باید تحت كنترل قرار گرفته و از نظر وزن بدن در حد متعادل باشند.

جــفت مـاندگي:

جفت ماندگي معمولاً مربوط به ناتواني در جدا شدن جفت از جداره رحم مي باشد. در گاوهای سالم و نرمال جفت طي یك ساعت یا اندكي بیشتر بعد زایمان از رحم خارج مي شود. جفت ماندگي به حالتي اطلاق مي شود که جفت ١٢ ساعت بعد از زایمان خارج نشود. مشكل جفت ماندگي بیشتر در تلیسه ها در شكم اول و گاوهای مسن معمول مي باشد. همچنین در زایمان های نادر دو قلو نیز جفت ماندگي ملاحظه می گردد .

جــابجائي شــیردان:

جابجائي شيردان به حالتي اطلاق مي گردد كه شيردان ( معده حقيقي) از وضعيت طبيعي خود به سمت چپ يا راست منحرف گردد. میزان وقوع بیماری 5% است و در 90% از موارد تشخیص داده شده وقوع این بیماری از یک هفته مانده به زایمان تا 3 هفته بعد از آن است.

در حدود 80- 90 % از جابجائي هاي شيردان بطرف چپ مي باشد، که جابجائي شيردان از محل طبيعي خود بطرف زير شكمبه و به سمت چپ ديواره حفره شكمبه موجب گير كردن شيردان شده و در اثر فشار وارده از سوي محتويات شيردان بيشتر جابجا مي گردد و مملو از گاز شده و نفخ مي كند.

جابجایی شیردان علت های مختلفی دارد. تغذیه با کنسانتره زیاد، کمبود فیبر بلند و حجیم و تغیرات ناگهانی جیره ممکن است به تشکیل گاز و هضم غیر طبیعی مواد غذایی منجر شود . هر نوع اختلال یا بیماری که باعث کاهش مصرف خوراک در حیوانات شود، خطر جابجایی شیردان را افزایش می دهد.

پــیشگیري:

مورد توجه قرار دادن برنامه های غذایي قبل از زایمان و تغذیه با خوراک های حجیم در جیره گاوهای خشك.

تغییر تدریجي جیره مرحله خشكي به جیره مرحله شیرواري.

لــنگش

 لنگش به معنی التهاب بافت عروقی می باشد. لنگش یک بیماری غیر عفونی است که در بر گیرنده تغییرات دژنراتیو در لایه حساس سم است.

مراحل لنگش شامل مراحل حاد, تحت حاد و مزمن است, لنگش تحت حاد بیشتر در سایر موارد شایع می باشد.
– لنگش حاد در هنگام بروز بسیار دردناک است.
– لنگش تحت حاد 1-3 ماه بدون نشانه است.
لنگش در نتیجه حالتهای پیچیده ایجاد می گردد

عــلل لــنگش
– عدم تعادل غذایی
– عدم اتساع کافی شکمبه
– سم چینی زیاد

استفاده از سطوح بالا مواد کربوهیدراته قابل تخمیر در جیره مخلوط با فیبر ناکافی می تواتد موجب بروز اسیدوز شکمبه شده و در اینحالت با از بین رفتن اغلب باکتریهای شکمبه، باکتریهای لاکتو باسیل رشد کرده و pH شکمبه کاهش می یابد در پاسخ به این عمل بدن گاو تولید هیستامین می نماید که باعث انقباض و سپس اتساع مویرگهای لایه مورقه پا می شود و خیز و تجمع خون همراه با تخریب دیواره عروق خونی دیده می شود. پاها دردناک شده و منجر به آسیب مویرگها شده و از تولید طبیعی کراتین در سم جلوگیری می گردد.

درمـان:
جیره های غذایی گاو شیری باید برای تمام انواع این بیماری تصحیح گردد.
– لنگش های مزمن را می توان با سم چینی منظم هر 3-4 ماه یکبار بر طرف نمود گاوهایی که مشکل پای آنها قابل درمان نیست باید حذف گردد.
– در لنگش های تحت کلینیکی جهت آشکار نمودن جراحات، نیاز به سم چینی است و با بستن قطعه چوب از وارد آمدن فشار به کف پا جلوگیری می کنند.

پــیشگیری:
استفاده از غلات در جیره را محدودتر نموده و جیره های غذایی را جهت ورود به مراحل مختلف تولید بتدریج تغییر داد. جیره غذایی برای تخمیر مطلوب شکمبه ایی نباید حاوی علوفه های با طول کافی باشد، گاوها و تلیسه ها قبل و بعد از زایمان فعالیت بدنی کافی داشته باشند، کف محل نگهداری دامها جهت سایش سم ها از سیمان ساخته شود.